دولت عراق و دستگاه نظامی آن ضمن تاکید بر داشتن توانایی لازم برای مدیریت پرونده امنیتی، اطمینان می‌دهند که پس ازخروج نیروهای آمریکایی از عراق، سناریوی افغانستان به هیچ صورتی در سرزمین این کشور تکرار نمی‌شود. این در حالی است که جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده هنگام دیدار با مصطفی‌الکاظمی، نخست وزیر عراق در ۲۶ ژوئیه گذشته در کاخ سفید به صراحت اظهار داشت که ماموریت رزمی ارتش آمریکا در عراق تا پایان سال خاتمه می‌یابد.

در حال حاضر، حدود ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی به عنوان بخشی از نیروهای ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه علیه داعش در عراق مستقر هستند که به نیروهای عراقی آموزش نظامی می‌دهند. این نیروها در فرودگاه بین‌المللی بغداد، پایگاه عین‌الاسد در استان الانبار و پایگاه حریر در اربیل حضور دارند.

از سوی دیگر، میزان حملات به کاروان‌های نظامی آمریکایی یا نیروهای حمایت از ائتلاف بین‌المللی که از برزرگره‌های عراق عبور می‌کنند، از زمان کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران با ابومهدی مهندس، معاون حشدالشعبی که در اویل سال ۲۰۲۰، در نزدیکی فرودگاه بغداد کشته شدند، کاهش چمشگیری یافته است.

توانایی مدیریت پرونده امنیتی کشور را داریم

در پیوند به این موضوع، ژنرال عبدالامیر یارالله، رئیس ستاد ارتش عراق گفت که نیروهای امنیتی حتی پس از خروج نیروهای آمریکایی قادر به کنترل امنیت کشور هستند. وی در صحبتی با ایندیپندنت عربی، گفت که «نیروهای امینتی آمادگی کامل داشته و قادر به تامین امنیت کشور هستند». یارالله خاطرنشان کرد که «نیروهای آمریکایی از ماه مه گذشته، به حمایت خود از نیروهای عراقی پایان دادند، اما علی‌رغم این امر، همه بخش‌های نیروهای عراقی برای حفظ امنیت کشور آمادگی دارند.»

 عراق با افغانستان قابل مقایسه نیست

از سوی دیگر، هادی العامری، رهبر ائتلاف «فتح» مقایسه عراق با افغانستان را «نامعقول» دانست و خاطرنشان کرد که «جناح‌های مسلح عراق به روند سیاسی باور دارند». وی در صحبتی با خبرنگاران، افزود که «عراق را نمی‌توان با افغانستان مقایسه کرد، زیرا داعش دیگر وجودی ندارد و گروه‌های عراقی به روند سیاسی اعتقاد دارند و در این فرایند شرکت می‌کنند و حاضرند با تمام معنی از آن دفاع کنند. وی در ادامه گفت که «خروج اشغالگر می‌تواند منجر به همبستگی و وحدت بیشتری میان اقشار مختلف ملت عراق شود.»

نگرانی از احتمال وقوع جنگ داخلی

با این حال، این اعتماد به نفس بیش از حد با نگرانی طرف‌های دیگر عراقی روبه‌رو است مبنی بر این‌که خروج نیروهای آمریکایی از کشور سرآغاز یک جنگ سخت بین جناح‌های شیعه خواهد بود. سلیم حمزه، نماینده کُرد در مجلس عراق، با ابراز نگرانی از این‌که همه چیز پس از خروج نیروهای آمریکایی از کنترل خارج خواهد شد، خاطرنشان کرد که «تهدید داعش هنوز پایان نیافته و ترس از جنگ بین جناح‌های شیعه همچنان وجود دارد». وی افزود که «حفظ امنیت کشور مستلزم این است که سلاح تنها در دست دولت باشد و نیروهای مسلح و غیرمجاز دیگری وجود نداشته باشند، علاوه براین‌ فرمانده کل نیروهای مسلح کشور کنترل همه نیروها را در دست ندارد». بنابراین و با توجه به وضعیت کنونی، «خروج نیروهای آمریکایی می‌تواند کشور را دچار آشفتگی و هرج و مرج کند». سلیم حمزه، گفت «اگر دولت در مورد خروج نیروهای خارجی از کشور جدی باشد، باید پیش از خروج آن‌ها، سلاح را در دست دولت منحصر و محدود کند.»

عراق نیازمند حمایت اطلاعاتی است

در همین حال، غازی فیصل، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک عراق، گفت که «نیروهای امنیتی عراق قادر به حفظ امنیت کشور پس از خروج نیروهای آمریکایی هستند، اما عراق همچنان به حمایت اطلاعاتی و پشتیبانی نیروهای هوایی ائتلاف بین‌المللی نیازمند خواهد بود.»  وی افزود که «در حال حاضر نیروهای آمریکایی در عراق حضور نمادینی دارند و نقش اصلی آن‌ها در چارچوب نیروهای هوایی بین‌المللی و نیروهای هوایی بریتانیا در حمله به مواضع داعش در نقاط مختلف کشور محدود می‌شود.» غازی فیصل خاطرنشان کرد که «عراق از نظر نیروی هوایی برتری خاصی ندارد و هواپیماهای اف‌۱۶ متعلق به ارتش به دلیل عدم تعمیر و نگهداری مداوم آن‌ها از سوی آمریکایی‌ها دچار مشکلات فنی هستند. به همین دلیل، عراق با چالش ضعف نیروهای هوایی و اطلاعاتی روبه‌رو است.»

البته دولت عراق طی سال‌های گذشته برخی قراردادهای تسلیحاتی را به منظور توسعه قابلیت‌های هوایی نظامی و رزمی‌اش با روسیه، کره جنوبی و ایالات متحده منعقد کرده است. قابل ذکر است که بغداد و واشنگتن در چارچوب توافق‌نامه استراتژیک با هم همکاری دارند و خرید هواپیماهای نظامی از آمریکا نیز در قالب همین توافق‌نامه صورت گرفته است. با این حال، نبرد علیه داعش که در سال ۲۰۱۴، مناطق وسیعی از عراق را تحت تصرف خود درآورده بود، نشان داد که عراق نیازمند توسعه نیروی هوایی است، به ویژه پس از آن‌که بغداد برای مبارزه علیه گروه افراطی داعش، از ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا خوستار کمک شد.

عراق در حال حاضر ۹۵ هواپیمای رزمی دارد که آن‌ها را از آمریکا، روسیه، کره جنوبی و چک وارد کرده است و قراردادهای همه هواپیماهایی یادشده پس از سال ۲۰۰۳ بسته شده است. اما کارشناسان این رقم را برای تامین امنیت حریم هوایی عراق و انجام حملات علیه اهداف دشمن کافی نمی‌دانند، به ویژه این‌که بخشی بزرگی از خاک عراق مشتکل از بیابان‌های پهناور است.

احتمال بقای ۲ هزار سرباز آمریکایی در عراق

به باور غازی فیصل، ایالات متحده ممکن است حدود ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر از نیروهای غیر رزمی خود را برای آموزش نیروهای عراقی و حمایت اطلاعاتی در عراق نگهدارد. وی افزود که «نیروهای مسلح عراق، به ویژه نیروهای زمینی به دلیل جنگ‌های بسیاری که علیه داعش در موصل و انبار راه اندازی کرده اند و هنوز هم مشغول عملیات نظامی هستند، توانایی خوبی دارند.»

خطر تهدیدهای داخلی

غازی فیصل، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک عراق در ادامه سخنانش گفت که «وظیفه اصلی ارتش عراق حفظ امنیت ملی و تامین امنیت مرزها است و در این راستا عراق با تهدید تجاوز کشورهای همسایه مواجه نخواهد شد. اما مشکل اصلی عراق، تهدید داخلی است، به ویژه این‌که فعالیت گروه‌های مسلح غیرقانونی، استفاده از سلاح‌های غیرمجاز و عملیات نظامی خارج از اختیارات دولت هنوز هم ادامه دارد.» وی خاطرنشان کرد که «نیروهای مسلح عراق می‌توانند با توسعه بخش اطلاعاتی و آموزشی و برخورداری از قابلیت‌های پدافند هوایی، که تا به حال محدود است، با این تهدید مقابله کنند.»

این در حالی است که چندی پیش جمعه عناد حسین، وزیر دفاع عراق اعلام کرده بود که «ما با داعش دچار چالش بزرگی نیستیم و این سازمان دیگری خطری جدی در کشور به شمار نمی‌رود و نگرانی‌های اندکی که وجود دارد ناشی از آغاز فعالیت برخی هسته‌ای داعش است، اما این سازمان دیگر توانایی فعالیت و گسترش نفوذ در کشور را ندارد.» وزیر دفاع عراق گفت که وقوع برخی رخدادهای امنیتی به این معنی نیست که نیروهای عراق قادر به حفظ امنیت کشور نیستند. وی خاطرنشان کرد که نقض‌های امنیتی اخیر ناشی از اقدامات تروریستی به روش «گرگ‌های تنها» است که عناصر تروریستی از آن استفاده می‌کنند.